Autori projekta:
mr Dragana Martinović (istraživač/viši stručni saradnik u Zavodu za proučavanje kulturnog razvitka, Beograd),
ma Dimitrije Tadić (savetnik za vizuelne umetnosti i multimedije u Ministarstvu kulture i informisanja Republike Srbije),
Nina Mihaljinac (doktorand na grupi za teoriju umetnosti i medija Univerziteta umetnosti u Beogradu)
Stručni saradnik:
Miloš Đorđević (profesor na Pedagoškom fakultetu u Jagodini, Univerzitet u Kragujevcu)
Slobodan Mrđa (samostalni istraživač, Zavod za proučavanje kulturnog razvitka)
Tehnički saradnici:
Mirjana Petrović, dipl. psiholog
Vera Milanović, dipl. sociolog
Razlozi za pokretanje projekta:
Galerijski i izlagački sistem po svojim funkcijama sličan je muzejskom sistemu, a kada su savremene vizuelne umetnosti u pitanju galerijski i izlagački sistem čini najvažniji stub produkcije i prezentacije tekućeg umetničkog stvaralaštva. Ipak, za razliku od muzejskog sistema, funkcionisanje galerija i izložbenih prostora u Srbiji ostaje skoro sasvim neistraženo. Imajući ovu činjenicu u vidu, u proteklom periodu, sprovedeno je tri po obimu manjih ali veoma važnih inicijalnih istraživanja: Izlagačka politika beogradskih likovnih galerija (Dragana Martinović, Zavod za proučavanje kulturnog razvitka, Beograd 2012); Osnovni pojmovi galerijskog menadžmenta (Nina Mihaljinac, TOPY, Beograd, 2012) i Galerijski i izložbeni prostori savremene vizuelne umetnosti u Srbiji, instrumenti podrške Ministarstva kulture, informisanja i informacionog društva Republike Srbije 2003–2011 (Dimitrije Tadić, Anonymoussaid:, Beograd, 2012). Na osnovu ovih istraživanja, konstatovana je neophodnost nastavka ispitivanja kompleksne oblasti vizuelnog stvaralaštva i funkcionisanja galerijskog i izlagačkog sistema u Srbiji. Tako se javila potreba najpre za mapiranjem galerija i izložbenih prostora civilnog, privatnog i javnog sektora u Srbiji, a koje se finansiraju iz javnih sredstava, a potom i za osvetljavanjem izlagačke politike galerijskih i izložbenih prostora kod nas (što obuhvata više nivoa: programsku koncepciju, finansiranje, saradnju, odnos prema umetnicima, rad na formiranju likovne publike). U svemu ovome, važno je istražiti i komunikaciju ovih kulturnih organizacija sa sekretarijatima za kulturu, Ministarstvom kulture, opštinom, odnosno osnivačima i finansijerima. Planirano je da se istraživanje „Programske politike galerija i izlagačkih prostora u Srbiji, i raspodela javnih sredstava“ nastavi u 2014. godini kreiranjem baze, unosom i statističkom obradom dobijenih podataka, potom analizom dobijenih podataka i informacija, i na kraju, izradom studije koja će kritički rezimirati nalaze istraživanja od strane tri autora projekta. Za sledeću godinu planirano je i organizovanje tribina na najvažnije problemske teme galerijskog sistema u Srbiji.
Stoga, ovaj kompleksni projekat biće od velike koristi za sve profesionalce u kulturi, a posebno galeristima i vodećim osobama izlagačkih prostora, kustosima, istoričarima umetnosti, umetnicima i menadžerima u kulturi. Takođe, projekat bi nastavio da živi u pravcu istraživanja stanja i mogućnosti regionalne saradnje sa galerijama i izložbenim prostorima, te komparativne analize sa stanjem galerijskog i izlagačkog sistema regiona Balkana.
Predmet istraživanja:
Predmet istraživanja jeste izlagačka politika galerija i izložbenih prostora Srbije prema kriterijumu selekcije: javne, civilne i privatne galerije koje se finansiraju iz javnih budžeta Republike Srbije (republički i lokalni nivoi vlasti). Istraživanjem su obuhvaćeni sledeći segmenti: koncept i zastupljene vrednosti programa; regionalna i međunarodna saradnja; finansiranje; razvijanje tržišta; efekti delovanja na produkciju, umetničku scenu i društvo u celosti; partnerstva, profesionalna i intersektorska saradnja; prateći programi (govorni, edukativni…); usklađenost programa i dokumenata kulturne politike; kadrovska politika i odabir saradnika; status kustosa i kustoske prakse; menadžment i PR galerija i izložbenih prostora; struktura programa (broj izložbi, samostalne, grupne, kustoske izložbe, projekti u organizaciji galerija i izložbenih prostora…); razvijanje publike; saradnja sa stručnom kritikom (istoričari umetnosti i stručni novinari); tehnička opremljenost i izgled postavki izložbi; uslovi čuvanja i bavljenja kolekcijama u posedu galerija; vizuelni identitet i grafički dizajn (katalozi i drugi štampani materijali, sajt).
Ciljevi istraživanja:
Glavni cilj istraživanja jeste utvrđivanje programske politike galerijskih i izlagačkih prostora u Srbiji koji se finansiraju iz javnih sredstava; definisanje izlagačkih profila i standarda izlaganja, radi dobijanja celovite i aktuelne slike o njihovoj izlagačkoj i poslovnoj politici u poslednje tri godine.
Pojedinačni ciljevi su:
– mapiranje galerija i izlagačkih prostora u Srbiji koji se se finansiraju iz javnih sredstava, u cilju sprovođenja njihove klasifikacije;
– istraživanje postojećih strateških dokumenata kulturne politike koji se tiču vizuelnih umetnosti;
– istraživanje postojećih koncepata programa galerijskih i izlagačkih prostora;
– istraživanje funkcionisanja menadžmenta galerijskih i izlagačkih prostora;
– istraživanje funkcionisanja marketinga i odnosa sa javnošću galerijskih i izlagačkih prostora;
– istraživanje efekata i usklađenosti programa sa postojećim aktima i kulturnim strategijama;
– istraživanje strukture i karakteristika zaposlenog kadra;
– predlaganje mera koje mogu da utiču na rešavanje postojećih problema i davanje preporuka za poboljšanje njihovog rada, sa krajnjim ciljem izgradnje kvalitetnijeg odnosa prema vizuelnoj umetnosti Srbije;
– objavljivanje reprezentativnog vodiča kroz galerijski i izložbeni sistem u zemlji;
– objavljivanje, u formi publikacije, nalaza istraživanja i njihova kritička analiza kao sredstvo za unapređenje instrumenata kulturne politike (Ministarstvo kulture i profesionalci u kulturi);
– unapređenje saradnje i poboljšanje profesionalne komunikacije između Ministarstva kulture i informisanja Republike Srbije i Zavoda za proučavanje kulturnog razvitka;
– uključivanje mladih, kao i budućih menadžera u kulturi, u profesionalne tokove;
– davanje doprinosa razvijanju kulturne decentralizacije;
– davanje doprinosa razvijanju galerijske i kustoske regionalne saradnje (kroz inicijalne segmente projekta koji će biti dovršeni u drugoj fazi, tokom sledeće godine).
Metodologija istraživanja:
Usled nedostatka podrobnih istraživačkih poduhvata u domenu galerijskog i izlagačkog sistema kod nas, pojavila se potreba da se započeti projekti iz ove oblasti nastave u svrhu praćenja reprezentativnih programa domaćih galerija i izlagačkih prostora. Odabrane su galerije i izlagački prostori koji se finansiraju iz javnih budžeta, u cilju istraživanja instrumenata kulturne politike, te načina i efekata njihove implementacije. Za sagledavanje postojećih problema, ali i celokupne umetničke scene u oblasti savremenih vizuelnih umetnosti, biće korišćen standardizovani upitnik u elektronskoj formi. Pomoću ovog instrumenta, saznaćemo konkretne podatke o statusu, programskom konceptu, finansiranju, prostornim i tehničkim resursima, ljudskim resursima, stručnim poslovima, programima i publici, saradnji, kao i prioritetima i problemima u radu galerija i izlagačkih prostora.
Projektne aktivnosti za 2013. godinu:
– prikupljanje rezultata već objavljenih istraživanja;
– prikupljanje dokumenata iz opština o postojanju kulturnog razvoja;
– mapiranje galerija i njihova klasifikacija;
– formiranje upitnika i njihovo slanje;
– izrada reprezentativnog vodiča, recenzija i štampanje publikacije mapiranih galerija;
– distribucija vodiča izlagačkim prostorima i galerijama Srbije;
– organizovanje prezentacije publikacije.
